Coronawinter 2021:
Bewegingsarmoede tijdens de lockdown bedreigt fysieke en mentale gezondheid van kinderen. Bewegingsoffensief van ouders en opvoeders is hard nodig. Wie de ontwikkelingen rondom bewegen, bewegingsarmoede en bewegingsonderwijs volgt hoort vooral dat er veel meer gesport moet worden. Dat moet ook. Maar daarnaast is er zoveel meer.
In deze tijd van bewegingsarmoede met obesitas en gameboy-ruggen, waarvan deskundigen zelfs tot in de topsport de gevolgen zien, wordt elke opvoeder uitgedaagd tot een breed bewegingsoffensief.
Van de wieg tot het graf geldt: bewegen we niet, dan verstarren we. Dat geldt niet alleen voor onze spieren en gewrichten. Het is ook funest voor ons ademhalingssysteem en onze spijsvertering. Ook ons welzijn, het kunnen ontladen van stress, het ervaren van voldoening en plezier hangt ervan af.
We leren het beste in, met en door beweging
Beweging staat daarnaast in nauw verband met ons neuronale stelsel en de opbouw van ons brein. Niet alleen onze spieren verslappen door tekort aan beweging, ook onze hersenen maken minder verbindingen aan en kunnen minder goed complexe taken aan. Die vermindering van het denkvermogen uit zich in het onvermogen tot creatief denken en de dialoog met de ander aan te gaan. Ze worden minder flexibel, doorzien minder, missen ervaring.
Het geheel van je ervaringen en de daaruit opgedane kennis en gevoelens vormen je mind. Het is een innerlijk landschap waaruit je vrijelijk kunt putten. Om je mind gedegen op te bouwen heb je levensechte ervaringen nodig. Gevoelens, gedachten en conclusies die je opdeed blijven levenslang beschikbaar in een innerlijk reservoir. Van belang is of die gevoelens, kennis en ervaringen van jouzelf zijn, of uit de tweede hand komen, of zelfs van een vage anonieme ‘men’. In het eerste geval is wat je weet stevig in jezelf verankert, terwijl niet door jou doorleefde kennis die je van horen zeggen hebt veel minder beklijft. Helaas bestaat een groot deel van onze schoolstof uit kennis van anderen die je zonder veel eigen inbreng moet slikken en klakkeloos moet kunnen herhalen.
Zonder het echte leven bouwen we een gebrekkig archief op
Zo zijn de plaatjes en verhalen uit games of filmpjes niet ontstaan uit jouw eigen ideeën. Je lift mee met de maker. Niet dat dat erg is, maar wel als dat alle tijd opslokt en je zelf niet meer in beweging komt. Ervaringen van anderen waar je onbeweeglijk naar kijkt of hooguit met de muis enige invloed op uitoefent zijn bovendien uiterst oppervlakkig. De tijd verdwijnt, tijd die je maar een keer kunt benutten om je te ontwikkelen. Tijd die je nodig hebt om in beweging te komen en zelf de wereld in te gaan. Want alleen in het echte leven kun je je spieren, botten en brein goed opbouwen. Alleen werkelijke activiteiten en echte gebeurtenissen vormen ons tot een mens die volop in de realiteit leeft. Die mens kan vanuit innerlijke verantwoordelijk en met inzet van de eigen talenten een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van anderen.
Vanuit elke betekenisvolle beweging bouwt een kind dus aan zijn mind. Door het leven te leven verzamelt het ervaringen en werkt het aan een samenhangend wereldbeeld, met alle nuances die het leven kenmerkt. Het leert zichzelf kennen en ontmoet de ander, leert anderen waarderen en ontdekt hoe je respectvol met elkaar omgaat. Een kind smeedt banden die een leven lang mee gaan en hun waarde behouden, ook als je elkaar uit het oog verliest.
Daar tegenover leidt een gebrekkige opbouw van onze mind tot zwart-wit denken. Het onvermogen om vanuit eigen ervaring te denken splijt niet alleen de mens zelf, maar verdeelt ons ook als mensheid. Er staat dus veel meer op het spel dan obesitas of blessuregevoeligheid van topsporters.
Mijn tak van sport is tekenspel
Tekenspel is een van de vele manieren uit het palet van de bewegingsvormen waarmee een kind zich ontwikkeld. Vrij spel, muziek en dans zijn net zo onmisbaar. Die zul je dan ook in veel tekenspellen terugzien. Soms herken je een dans in een tekenspel, een andere keer zal een kind vanuit een tekenspel willen dansen. Een lied kan een beweging aansturen en daar kan een vorm uit ontstaan, een beweging kan je zo bevrijden dat je er spontaan van wil zingen.
Als je voor het eerst iets over zinvol tekenen hoort denk je misschien dat het gaat om tekenonderwijs. Dat is het niet. Wat is het dan wel? Tekenspel gaat over beweging, in beweging komen en de ruimte innemen. Eerst nog dicht bij jezelf en meestal binnen de veilige ruimte van een cirkel. Als een kind zich veilig voelt kan dat ook ruimer, op grote vellen papier zonder begrenzing. Een speelveld waarop je de ruimte deelt, elkaar spiegelt, ontmoet en in het vaarwater zit. Of buiten op de stoep, binnen een vooraf afgesproken structuur.
Wie zinvol tekenspel toepast in het werken met kinderen ervaart hoe structuur en vrijheid, begrenzen en grenzen verleggen, beweging met grote of kleine gebaren, rechte of gebogen lijnen, naar je toe of van je af, en herhaling, ritme, kleur en vorm op een simpele manier bijdragen aan de ontwikkeling van het kind. De verrassing van het ontstane beeld en het vertrouwen in zichzelf bieden een rijke ervaring waarin het kind kan groeien in verbondenheid met zichzelf, de ander en de wereld. Met potlood en papier, ruimte en tijd, beweging en kleur, maat en ritme werkt het aan de integratie van de emotionele, sociale en cognitieve intelligentie.
Maak van deze lockdown een positieve ervaring
De winter van 2021 zal anders zijn. Het hangt van onszelf af of de lockdown een bijdrage is aan ontwikkeling of een verloren tijd met niet meer in te halen achterstanden. Als opvoeder heb je een dubbele verantwoordelijkheid. Je moet niet alleen jezelf actief houden maar ook je kinderen fysiek en mentaal in beweging houden. Gelukkig helpen je kinderen je daar graag bij! Wat is er fijner voor een kind dan ouders en opvoeders die meespelen? Hoe heerlijk is een warm nest waar je later met genoegen aan terugdenkt?
Ga er eens voor zitten en denk erover na. Wat kan jij je kinderen geven? Waarmee gaan zij hun mand vullen? Uit welke herinneringen kunnen zij later putten? En het belangrijkste: waarmee krijg je ze in beweging?
Marijke Sluijter, december 2020
***
Volop spel in Villa Overvloed!
Laatste nieuws! We vulden onze virtuele villa met activiteiten waarmee je deze hele winter samen in beweging kunt blijven. Kom je kijken of er iets van je gading bij zit? Leuk! Samen slepen we ons er blijmoedig doorheen!
Ik was tot 2016 hoofdredacteur van Educare en initiator van het project Opgroeien in verbondenheid. Educare gaat verder als Kiind. Ik schreef: 'Educreation, hoe kinderen leren spreken, rekenen, schrijven en lezen in verbondenheid met zichzelf, de ander en de wereld' en: 'Aanraken, een levensbehoefte', over onderlinge kindermassage en aanraakspelen op school en in de kinderopvang.
In 2020 lanceerde ik Villa Overvloed, een ontmoetingsplek voor ouders, leerkrachten en opvoeders die zich graag inzetten voor een rijke leer- en leefomgeving. Hiermee bedoel ik een voedende omgeving waarin veel valt te beleven en volwassenen en kinderen zich samen ontwikkelen in verbinding met zichzelf, de ander en de wereld, met de natuur als onuitputtelijke inspiratiebron: