Een oproep van premier Rutte om basisscholen open te houden zodat ouders kunnen werken schoot sommige onderwijsmensen in het verkeerde keelgat. Rutte neemt het onderwijs niet serieus! Daar ben ik het dus helemaal niet mee eens. Misschien nemen deze criticasters het onderwijs wel te serieus. Ik zie deze crisis juist als een uitgelezen kans om eens even het veel te strak geworden regime los te laten en te ontstressen. Dat is ook goed voor ieders immuunsysteem.Dit is het moment om alle overtuigingen los te laten en mee te gaan met wat zich aandient.
Ofwel: als je een probleem niet op kunt lossen draai het dan eens om. Bedenk om te beginnen eens of het wel een probleem is, misschien is het wel een kans! Stel je voor hoe bijzonder het is voor kinderen om dit mee te maken. Een half klasje met een juf of meester die alle tijd voor je heeft, of een hulpouder die hele andere dingen doet dan je gewend bent. Of thuis bij je ouders waardoor je ook eens ziet wat ze eigenlijk als jij op school zit.
En hoe fijn is het om even vrij te hebben van alle druk om te presteren, de race is stilgelegd, je wordt met niemand vergeleken. Van ouders en leerkrachten wordt flexibiliteit gevraagd, nou en? Lijkt me heel gezond, daar kun je alleen maar beter van worden.
Natuurlijk is is veel ongerustheid over achterstanden. Mwah, dat is relatief. Als je met zijn allen langzaam loopt kom je toch tegelijk aan? Na de oorlog zijn hele groepen kinderen een jaar later naar school gegaan, ik heb nooit gemerkt dat die daar onder geleden hebben. In tegendeel. Zij hadden het gemakkelijker omdat ze verder hadden kunnen rijpen. En laat dat rijpen nou net in alle rust het beste te lukken? Zo komt er ruimte om je te vervelen. En als dat vervelend wordt ga je spelen. Bingo! Dat is precies wat er op een schoolse kinderopvang moet gebeuren. Spelen!
Rob Martens schreef onlangs in zijn essay [We moeten spelen, Nivoz] dat wij als zoogdieren niet zonder spelen kunnen. We zijn biologisch genoodzaakt te leren door te spelen. Laat dat nou net het element zijn dat we grondig uit het onderwijs hebben weggelaten? Niets wordt aan het toeval overgelaten, alles wordt gepland en voorgekauwd. Dat doodt het eigen initiatief en het gevoel zelf richting aan je leven te kunnen geven. Twee zaken die essentieel zijn voor zin en zingeving. Lijkt me wel prettig om daar wat meer van te hebben in tijden van toenemende demotivatie en depressies bij kinderen.
Een ander element van spel is toeval. Juist dat ongewisse houdt de spanning erin en de aandacht erbij. In plaats van pak je boek, open pagina 32… zeg je `wat gaan we doen?` en luister je wat er zoal aan voorstellen naar boven komt. Ruim baan aan eigen initiatief! Natuurlijk is het fijn om zelf wat voorstellen achter de hand te hebben. Daarom geef ik hier een voorzet van tien tips uit eigen ervaring, uit tijden waarin het mazelenvirus nog hele schoolklassen wegvaagde.
Waar is iedereen?
Schrijf de namen van alle kinderen uit de groep op kaartjes en sorteer wie waar woont. Afhankelijk van de leeftijd van de kinderen teken je wat ze van het stratenplan weten of pak je een plattegrond van de buurt. Dan leg je alle namen van afwezige kinderen op het juiste adres. Je kunt er van alles mee doen: alle kinderen thuis via social media iets sturen; uitrekenen hoe ver ieder kind van school woont en hoe lang je daarover doet; bij een paar kinderen kijken of dat klopt, kan je meteen een pakje afgeven en even door het raam zwaaien. Naderhand kan je vragen of de kinderen uit het hoofd kunnen vertellen hoe je moet lopen naar Aline, en hoe liepen we weer terug?
De hartelijke groeten
Je kunt van alles maken voor de afwezige kinderen en aan hen brengen of opsturen. Via internet laat je je knutsels, dansjes of sommen zien, maar het is ook leuk om iets via de echte post te sturen, met echte postzegels! Wat kun je voor elkaar maken? Gedichtjes, verhaaltjes, een verveel-je-niet doos met knutselspullen of spelletjes, tekeningen, boekjes, gekke strips of beterschapskaarten? Of woon je in een flat of straat waar je met touwen luchtpost kunt versturen? Denk aan de Italiaanse waslijnen met katrollen. Als je speelgoed ‘verzendt’ moet je die wel eerst even wassen!
Ga naar buiten!
Hopelijk kunnen de kinderen de komende weken nog naar buiten. De beste manier om gezond en sterk te worden is buiten spelen. Vermijdt grote groepen en hou zover dat lukt wat meer afstand. Leg (telkens andere) spelmaterialen neer en laat het verder aan de kinderen over. Je hoeft er alleen maar in de buurt te zijn, geleerd wordt er vanzelf, sociaal, emotioneel én cognitief.
Teken mandala’s op de stoep
Stoepkrijt is niet aan te slepen als je eenmaal met dit spelletje begint. Je hoeft het maar een keer voor te doen, daarna verzinnen de kinderen zelf wel allerlei variaties. Maak een kring met zes kinderen. Je hebt een tak nodig en een stuk touw van 2 meter. Maak aan een kant een lus. Geef de tak aan een kind en vraag om die stevig op de grond te houden. Trek een cirkeltje om de stok. Haak het touw met de lus onderaan de stok en trek hem strak langs de grond. Trek met krijt in je hand rondom de stok een grote cirkel. Laat de kinderen zich rondom de cirkel verdelen en geef ieder kind een stuk krijt. Laat hen een streepje op de lijn tussen hun voeten zetten. Loop dan allemaal naar de stip en trek vandaar een lijn naar je eigen streepje. Voila! Zes taartpunten! Daar kan je van alles me doen. Bijvoorbeeld om de beurt een simpele lijn tekenen die de anderen nadoen. Herhaal dit tot iedereen twee of drie keer geweest is. Laat het verder aan de kinderen over hoe ze de mandala afwerken.
Dit is een uitstekende oefening voor het ontwikkelen van de executieve functies als plannen, organiseren en je taak afmaken. Tegelijk een lekkere body workout voor jezelf, ga maar eens een kwartier op je hurken tekenen…
Vroeger, toen alle kinderen nog buiten speelden
Nu er zoveel opa’s en oma’s op de kinderen passen kunnen ze ons vast wel laten zien welke spelletjes zij vroeger speelden. Denk aan diefje met verlos, elastieken en touwtje springen. Laat het de kinderen zelf eens vragen, en misschien zijn er foto’s en filmpjes van. Dat geeft meteen een beeld van vroeger, waardoor wellicht het besef en de interesse voor geschiedenis wordt gewekt en het besef dat alles altijd veranderd en dat ook dit weer voorbijgaat.
Nu en elke dag wat warmer wordt is het tijd ook om de springtouwen en de knikkers weer uit de kast te halen. Prima voor de ontwikkeling van de hersenen, volgens Erik Scherder in Klokhuis.
De sommen liggen op straat
Wie zegt dat sommen alleen in boeken staan? Dat is een vergissing, echte sommen vind je op straat. Je kunt er van alles tellen en meten. Stoeptegels, ramen, deuren, traptreden, hoeveel stappen is het naar… hoe lang is het lopen naar… hoe hoog is… Er zijn zelfs tafels te vinden. De ramen van een flat, een kratje met 24 gaten, vijf trappetjes met drie treden… Zoek maar en verzamel ze in een notitieblokje of op je mobieltje.
Natuurlijk gaan we de natuur in!
Gezondheid doe je op in de natuur. Modder aan je handen en contact met dieren zorgen voor gezonde bacteriën die ons sterker maken. Zonlicht vult de vitamine D weer aan. Buitenlicht is een boost voor onze hersenen, daar word je lekker alert van. Zoek alle stukjes natuur in de buurt op en ga er op ontdekking met schepjes, netjes en vergrootglazen. Maak een bijenhotel of nestkastjes. Help ’s avonds voor het slapen gaan padden overzetten en neem er een paar mee naar school.
Of ga op jacht naar enge beestjes. Vang ze met je mobieltje, teken ze heel groot zodat je goed ziet hoe eng ze zijn en verzin er gruwelijke namen en verhalen bij. Krijg je ze niet goe genoeg in beeld? Kijk dan eens op internet naar insecten onder macrofotografie. Griezelig en prachtig tegelijk. Je kijkt nooit meer hetzelfde naar een torretje. Ga erop uit als het kan al is het maar in de tuin of op je balkon, de wilde natuur loopt vlak voor je voeten!
We laten kinderen zelf oefenen
Je ergens in bekwamen dat kost moeite. Je moet er tijd en ruimte voor hebben. Nou, die hebben we volop in deze tijden van corona. Kijk welke vaardigheden wel wat zorg en aandacht je kinderen kunnen gebruiken en regel daar iets voor.
Organiseer bijvoorbeeld een oefenrondje ‘ tafels leren’. Neem hetzelfde model als de stoepmandala maar nu met tien of twaalf taartpunten. Bedenk welke tafel je kind wil oefenen. Laat in elk vakje 1, (of 2, 3 of meer) dingen, dieren of figuurtjes tekenen. Je hebt nu een perfecte hinkelbaan die tevens dienst doet als oefenarena. Alle tafels oefenen kan ook, dan teken je ze alle tien (of twaalf, voor wie durft).
Of organiseer een voorlees-estafette. Dat kan ook online. Iedereen leest een stukje tot het hoofdstuk uit is. Of verdeel de rollen, lees als volwassene voor en laat de kinderen hun tekst telkens invullen. Mag met gekke stemmetjes. Of laat oudere kinderen aan de kleintjes voorlezen: heel gezellig naast elkaar. En kan die kleine ook al aan de oudere kinderen voorlezen? Maak ze trots!
Even een rustmomentje? Hang ‘de droedel van de dag’ op, een tekenspelletje waarmee je mindfull braingym doet en jezelf vijf minuutjes rust geeft en je aandacht oefent. Het gaat om het draaien van rondjes en lemniscaten en allerlei patroontjes, telkens anders en telkens verrassend. Je kunt met steeds andere kleuren en kleine variaties eenzelfde patroontje telkens opnieuw herhalen op elk moment dat je even bij jezelf wilt blijven. Droedelen is overigens meteen een lekkere schrijfdansoefening, dan is dat gelijk ook geregeld.
We geven elkaar een rugmassage
Al die stress gaat in je schouders zitten. Dan kun je wel een knuffel gebruiken. Ga in tweetallen achter elkaar zitten en vraag aan de voorste wat voor weer het is. Regent het, schijnt de zon? Vallen er zachte sneeuwvlokjes? De achterste verbeeldt het weer op de rug van de ander door te aaien, trommelen of wild heen en weer te zwiepen. Rond af met zachte wolken, zon of mist. Waar dit goed voor is? Aangename aanrakingen zijn goed voor het immuunsysteem, ze verhogen de oxytocine en verlagen stresshormonen. Het is goed voor de sociale cohesie in een groep en verhoogt het gevoel van veiligheid. Ook dat is goed voor de gezondheid.
Met een compilatie van een paar tegeltjeswijsheden wens ik je een fijne tijd, waar je kinderen hun leven lang met een glimlach aan terug zullen denken: maak je niet druk over waar je toch niets aan kunt veranderen maar profiteer van de kansen die deze situatie biedt.
Wil je zelf aan de slag?
Doe dan mee aan mijn nieuwe online avontuur met stoepkrijt: Stoeptafels!
- Dit online avontuur start ongeveer half mei 2020..
- Het is tot 1 september gratis, je hoeft met de speciale actiecode die je krijgt dus niet te betalen!
Klik hier om je aan te melden voor het STOEPTAFELS avontuur…
Ik was tot 2016 hoofdredacteur van Educare en initiator van het project Opgroeien in verbondenheid. Educare gaat verder als Kiind. Ik schreef: 'Educreation, hoe kinderen leren spreken, rekenen, schrijven en lezen in verbondenheid met zichzelf, de ander en de wereld' en: 'Aanraken, een levensbehoefte', over onderlinge kindermassage en aanraakspelen op school en in de kinderopvang.
In 2020 lanceerde ik Villa Overvloed, een ontmoetingsplek voor ouders, leerkrachten en opvoeders die zich graag inzetten voor een rijke leer- en leefomgeving. Hiermee bedoel ik een voedende omgeving waarin veel valt te beleven en volwassenen en kinderen zich samen ontwikkelen in verbinding met zichzelf, de ander en de wereld, met de natuur als onuitputtelijke inspiratiebron: